میدیای کوردیی و قەیرانی بەڕێوەبردن
شوان ئادەم ئەیڤەس

ئەگەر پێویستیی هەوێنی‌ داهێنان بێت ئەوا بەشێکی‌ زۆر لە میدیا کوردییەکان بێ داهێنانن و لەقەیراندان، چونکە پێویستییەکی‌ راستەقینە نەبووەتە هۆکاری‌ دروستبوون و گەورەبوونیان. هاوشێوەی‌ وەزارەت و فەرمانگەکانی‌ حکومەتی‌ هەرێمی‌ کوردستان، چەندین کەناڵی‌ گەورەی‌ میدیایی لەبەر خاترو دڵڕاگرتنی‌ تاکە کەسێک دروستکراون کە پاش ماوەیەک بەدوورکەوتنەوەی‌ یان دوورخستنەوەی‌ ئەو کەسە لەو میدیایە، کەناڵەکەش دووچاری‌ پوکانەوەو داخستن بووەتەوە.


ئەگەرچی‌ پێناسەیەکی‌ یەکگرتوو لەسەر چییەتی‌ کایەی‌ بەڕێوەبردنی‌ راگەیاندن (Media management) نییەو هێشتا تایبەتمەندییەکانی‌ روون و دیارییکراو نیین (کونگ 2008)، بەڵام بنەمایەکی‌ هاوبەش لەبارەی‌ تایبەتمەندێتی‌ کارگێڕیی کاری‌ بەڕێوەبردنی‌ راگەیاندن و تێگەیشتنی‌ وەزیفیی بەڕێوەبردن هەیە. بۆنمونە شێرمان (1995) پێیوایە بەڕێوەبردنی‌ راگەیاندن بریتییە لە توانستی‌ سەرپەرشتییکردن و هاندانی‌ کارمەندان، هاوشان لەگەڵ توانستی‌ رەخساندنی‌ سەرچاوەکان و ئاسانکارییکردن لەرێی خەرجییەکی‌ چالاک یان قازانجدارەوە.


ئەرکی‌ سەرەکیی بەڕێوەبردنی‌ راگەیاندن، بنیاتنانی‌ پردێکە لەنێوان پرنسیپە تیۆرییە گشتییەکانی‌ راگەیاندن و تایبەتمەندییەکانی‌ پیشەسازی راگەیاندندا (ویرتز 2011). واتە، بەڕێوەبردنی‌ راگەیاندن مەبەست لێی رووماڵکردنی‌ هەموو ئاڕاستەو ئامانجێکی‌ چالاکیی پلاندانان، رێکخستن و کۆنترۆڵکردنە لەچوارچێوەی‌ پرۆسەی‌ داهێنان و دابەشکردنی‌ زانیارییدا یاخود ناوەڕۆکی‌ خۆشباریی (entertainment) کۆمپانیاکانی‌ راگەیاندندا. لەو سۆنگەیەوە، بەڕێوەبردنی‌ راگەیاندن وا دەبینرێت کە دیسپلینێکی‌ بازرگانیی کارگێڕییە، دەستنیشانی‌ دیاردەو کێشە ستراتیژیی و کردەییەکان دەکات و پێناسەی‌ وردەکارییەکانیان لە چوارچێوەی‌ سەرکردایەتییکردنی‌ دامەزراوە میدیاییەکاندا دەکات. ئەم چەمکە پتر لەبوارێک دەگرێتەخۆ، لەوانە ئەرکە ستراتیژییەکانی‌ بەڕێوەبردن، بەڕێوەبردنی‌ کڕیارەکان، بەڕێوەبردنی‌ بەرهەمەکان، بەڕێوەبردنی‌ رێکخراوەیی و بازاڕگەریی دامەزراوەکان یاخود کۆمپانیاکانی‌ میدیا (Media enterprises). لەواقیعدا، دامەزراوەکانی‌ راگەیاندن قەوارەیەکی‌ ستراتیژیی رێکخراون، بەشێوەیەکی‌ نێوەندیی کار لەسەر بەرهەمهێنان و بازاڕگەری‌ ئامرازەکانی‌ راگەیاندن دەکەن.


بەرهەمهێنانی‌ میدیایی، مەبەست لێی بنیاتنانی‌ ناوەڕۆکی‌ بەرهەمهاتووە لەرووی‌ ناوخۆیی و دەرەکیی و گۆڕینیانە بۆ ئامرازێک. بازاڕگەرییش دابەشکردنی‌ راستەوخۆو ناڕاستەوخۆی‌ میدیایەو لەم نێوەندەشدا، چەمکی‌ میدیا سنوردارکراوە لە یەکێکەوە بۆ چەندان پەیوەندی، هاوشان لەگەڵ یەک نێرەرو ژمارەیەکی‌ زۆر لەبەکارهێنەران.


تایبەتمەندییەکانی‌ بەڕێوەبردنی‌ میدیا خۆی‌ لە کێبرکێی فرەڕەهەندا دەبینێتەوە‌و کارکردنی‌ دامەزراوە میدیاییەکانیش لەسێ بازاڕی‌ جیاوازدایە. یەکەم، خزمەتگوزارییەکانیان لەشێوەی‌ ناوەڕۆکدا دەفرۆشن، لەوانە زانیاری، خۆشباریی و پانتایی ریکلامکردن. دووەم، ئەم خزمەتگوزارییانە پێشکەشی‌ بازاڕی‌ بازرگانیی جیاواز دەکرێن و ناوەڕۆکەکەشی‌ پێشکەشی‌ بازاڕەکانی‌ بەکاربردن دەکرێن کە پشت بە جۆری‌ میدیاکان و شێوازی‌ بەکارهێنانیان لەلایەن کڕیارانەوە دەبەستێت، هەروەها ئاڵوگۆڕی‌ پانتاییەکانی‌ ریکلامییش لەنێو بازاڕەکانی‌ ریکلامکردندایە. سێیەم بازاڕ بازاڕەکانی‌ کڕیارانن (procurement markets)، بەشێوەیەکی‌ گشتیی پێویستیی بە کۆمپانیا یان دامەزراوەکانی‌ میدیا هەیە کە خۆیان ناتوانن هەموو ناوەڕۆکێک بەرهەمبهێنن، بەڵام دەتوانن هەریەک لەپاکێجەکانی‌ خزمەتگوزاریی زانیاریی و خۆشباریی لەبازاڕەکانی‌ کڕیاراندا بکڕن.


ئەم سێ بازاڕەش دەکرێت لەنێو هەموو دامەزراوەیەکی‌ میدیاییدا بەشێوەیەکی‌ تۆکمە پێکەوە ببەسترێنەوە، بەلەبەرچاوگرتنی‌ ئاستی‌ جیاوازیی پەیوەندییەکانیان. بۆنمونە، پەیوەندییەکی‌ بەهێز لەنێوان ریکلامکردن و بازاڕەکانی‌ کڕیاراندا هەیە، بەجۆرێک سەرکەوتوویی لەنێو بەکارهێنەرو کڕیاراندا دەبێتە پاڵنەری‌ زۆربوونی‌ داهاتی‌ ریکلام (advertising revenues).


لەواقیعی‌ ئەمڕۆی‌ هەرێمی‌ کوردستاندا، بەشێکی‌ زۆر میدیاکان لەدەرەوەی‌ پێودانگە زانستییەکانەوەن و بەڕێوەبردنیان گرێدراوی‌ میزاجی‌ کەسیی یان حزبیی ئەو کەسانەن کە بەسەر میدیاکاندا سەپێنراون، نەکئەوەی‌ پشتیان بەپلان و توێژینەوەی‌ وردی‌ بەڕێوەبردن بەستبێت. ئەوەش وایکردووە نە بەرهەمەکانیان کڕیاریان هەبێت، نە کڕیارەکانیشیان کێبرکێیان لەسەر بکەن و داهاتی‌ ریکلامییانی‌ پێ زیادبکات، بەڵکو باش و خراپیی بەڕێوەبردنی‌ میدیا کوردییەکان گرێدراوی‌ ئاستی‌ ناسراویی و دەستەڵاتدارێتی‌ خاوەنەکەیەتی‌ نەک بەرهەمەکانییان.

AM:03:46:11/11/2018