تەشهیر لە بانگەشەی‌ هەڵبژاردندا
چیا ئیسماعیل عوسمان
لە سەرو بەندی‌ هەڵبژاردنەکانی‌ ئەنجومەنی‌ نوێنەرانی‌ عێراقین و نزیکین لە هەڵمەتی‌ ڕاگەیاندنی‌ بانگەشە بۆ ئەم هەڵبژاردنە، کە هەندێک پێیان وایە یەکلا کەرەوە دەبێت و گرنگی‌ یەکی‌ زۆری‌ هەیە بۆ کۆتایی‌ هێنان بە قەیرانە یەک لە دوای‌ یەکەکانی‌ نێوان هەرێمی‌ کوردستان و عێراق .

لە گرنگترین ئامانجەکانی‌ بانگەشەی‌ هەڵبژاردن و پێوەر بۆ ڕادەی‌ سەرکەوتویی‌ بانگەشەکە، بریتی‌ یە لە ناسین و ناساندنی‌ ئەو کار و پرۆژانەی‌ کە کاندیدەکان و قەوارەکانیان پێشکەشی‌ جەماوەری‌ دەکەن و بیرۆکەو هەڵوێستەکانیان سەبارەت بە ڕوداوە ناوخۆیی‌ و دەرەکیەکانی‌ وڵات و هەمو ئەو کارانەی‌ پەیوەندی‌ بە بەرژەوەندی‌ خەڵکەوە هەیە بە شێوازێکی‌ مەدەنیانە و لە سنوری‌ ڕێنمایی‌ یەکانی‌ کۆمسێونی‌ باڵای‌ هەڵبژاردنەکانی‌ عێراق.

شایەنی‌ باسە هەرچەند شەفافیەت و ڕاستگۆیی‌ هەبێت لەخستنە ڕووی‌ ئەم بیرۆکەو پرۆژانە بۆ داهاتوی‌ هەرێمی‌ کوردستان، ئەوەندە زیاتر نزیک دەبینەوە لە ڕوکارە تەندروستەکانی‌ کردەی‌ دیموکراتی‌ و دوا جاریش سەرکەوتنی‌ جومگەیەکی‌ گرنگ لە دیموکراتی‌، کە بانگەشەیەکی‌ سەرکەوتوە.

لێرەوە بۆ ئەوەی‌ سەرئەنجامەکان بە شێوەیەکی‌ دروست بێنە ئاراوە، پێویستە قەوارە سیاسیەکان و کاندیدەکانیان پابەند بن بە بنەماکانی‌ بانگەشەیەکی‌ دروست و زیادە ڕۆیی‌ نەکردنە سەر هیچ کەس و لایەنێک.

بەڵام هەندێ جار دەبینین ئەم پابەند بونە وەک پێویست نیە، وەک ئەوەی‌ لەم ڕۆژانەدا و کە هێشتا کاتی‌ بانگەشە بە فەرمی‌ دەستی‌ پێ نەکردوە، گوێ بیستی‌ هەندێ لایەن و کەسایەتی‌ لە کەناڵە ئاسمانیەکان و تۆڕە کۆمەڵایەتیەکان دەبین کە ووتەکانیان دوورە لە ئەخلاقیاتی‌ بانگەشە و زیاتر لە تەشهیر و تەخوین نزیکترە، ئەمەش بە مەبەستی‌ شێواندنی‌ وێنەی‌ لایەنەکان و کاندیدەکانیان لای‌ جەماوەر.

بێ ئاگا لەوەی‌ کە ئەم ڕێگە نا ڕاستەی‌ گرتویانەتە بەر لە کۆتایی‌ دا دەبێتە هۆی‌ ناشرین کردنی‌ وێنەی‌ خۆیان لای‌ جەماوەر سەرئەنجام وێنەی‌ خۆیان دەشێوێت، چونکە جەماوەری‌ کوردستان لە ئێستادا لە ئاستێکی‌ هۆشیاری‌ باشدایە کە بڕوا بەو تۆمەتانە ناکات، بە تایبەت کاتێک لە کەسانێکەوە بێت کە خاوەن مێژو و ڕابردویەکی‌ باش نەبون.

خەڵک داوای‌ پرۆژەی‌ خزمەتگوزاری‌ و بەرز کردنەوەی‌ ئاستی‌ ژیان و کاری‌ جدی‌ لە کاندیدەکان دەکات، وە متمانەی‌ خۆی‌ بە کەسانێکی‌ ڕابردو پاک و خزمەتگوزار دەدات.
دواتر ئەم ناو زڕاندن و تۆمەت بەخشینەوەو لەکەدار کردنە، بە پێی‌ یاسا تاوانەو سزا بە دوای‌ خۆیدا دەهێنێت.

هەرچەندە نە لە یاسای‌ سزادانی‌ عێراقی‌ و نە لە یاسای‌ ڕۆژنامەگەری‌ کوردستان هیچ دەقێک نیە سەبارەت بەو تاوانانەی‌ لەسەر تۆڕە کۆمەڵایەتیەکان ئەنجام دەدرێت وە پانتایی‌ یەکی‌ فراوانی‌ لە میدیای‌ ئەمڕۆدا داگیر کردوە.

 خۆش بەختانە لە کوردستاندا یاسای‌ قەدەغە کردنی‌ خراپ بەکارهێنانی‌ ئامێرەکانی‌ پەیوەندی‌ کردن ژمارە 6 ساڵی‌ 2008 دەرچوە کە لە مادەی‌ دوهەمدا ئاماژە دەکات بەوەی‌ (کە ئەگەر هەرکەسێک بە خراپی‌ مۆبایل یان ئامێرێکی‌ پەیوەندی‌ کردنی‌ تەلدار یان بێ تەل یان ئەنتەرنێت یان پۆستی‌ ئەلکترۆنی‌ بۆ مەبەستی‌ هەڕەشە کردن یان تۆمەت هەڵبەستن (قژف) یان جنێودان یان بڵاو کردنەوەی‌ هەواڵی‌ هەڵبەستراو ی‌ بەکارهێنا... کە لەگەڵ خو ڕەوشتی‌ گشتیدا ناگونجێت یان کاروبارێکی‌ وا کە شەرەف بریندار بکات... هەتا ئەگەر ڕاستیش بن ئەگەر بەهۆی‌ بڵاو کردنەوەیان سوکایەتی‌ یاخود زیانیان پێ بگەیەنێت ئەوا بۆ ماوەیەک بەند دەکرێت کە لە شەش مانگ کەمتر نەبێت و لە پێنج ساڵیش زیاتر نەبێت و بە پێ بژاردنێکیش سزا دەدرێت کە لەیەک ملێون دینار کەمتر نەبێت و لە پێنج ملێون زیاتر نەبێت یان بە یەکێک لەو دوو سزایە سزا دەدرێت).

لێرەدا بە پێویستی‌ دەزانم ئەوە ڕون بکەمەوە کە ئەم بابەتە بە هیچ جۆرێک پەیوەندی‌ نیە بە ئازادی‌ ڕادەربڕین، چونکە بە پێی‌ دەستوری‌ عێراقی‌ هەمو هاوڵاتیەک مافی‌ ڕا دەربڕینی‌ هەیە لە سنوری‌ یاساو ئادابی‌ گشتی‌، بەڵام کە ڕا دەربڕین بوە هۆی‌ شکاندنی‌ حورمەتی‌ کەسێک یان لایەنێک وە لەکە دار کردنی‌ ناوبانگیان ئەوا تاوان دروست دەکات و پێویستە تاوان لێکراو سکاڵا تۆمار بکات بۆ بە سزا گەیاندنی‌ تۆمەتبار.

ووشەی‌ ناوزڕاندن (تەشهیر) لە یاسادا بە (قژف) ڕێکخراوە، لە یاسای‌ سزادانی‌ عێراقی‌ ژمارە (111)ی‌ ساڵی‌ (1969) لە مادەی‌ (433) دا هاتوە:
(1- ناوزڕاندن (القژف): بریتی‌ یە لە خستنە پاڵی‌ ڕوداوێکی‌ دیاریکراو بۆ کەسێکی‌ تر بە یەکێک لە ڕێگاکانی‌ ئاشکرا کە ئەگەر ڕاست بێت پێویست دەکات سزا بدرێت یان سوکایەتی‌ پێ دەکرێت لەلایەن خەڵکی‌ نیشتمانەکەیەوە... وە ئەگەر هاتو ناو زڕاندنەکە بە ڕێگەی‌ بڵاو کردنەوە بو لە ڕۆژنامەکان یان چاپەمەنیەکان یان بە یەکێک لە ڕێگاکانی‌ تری‌ ڕاگەیاندن ئەوا بە بارودۆخی‌ توند (ڤرف مشدد) ئەژمار دەکرێت.)، لەم حاڵەتەدا کە ناو زڕاندنەکە لە هۆکارەکانی‌ ڕاگەیاندنەوە ئەنجام درا بە بینراو بیستراو وە نوسراو، ئەوا سزاکەی‌ توند ترە لە حاڵەتی‌ ئاسایی‌.

ناو زڕاندن (تەشهیر) دیاردەیەکی‌ دزێوەو شێواندنی‌ ڕێز و شکۆی‌ تاک و کەسایەتی‌ و دامەزراوەکانە بۆ کاریگەری‌ خستنە سەر پێگەی‌ کۆمەڵایەتی‌ یان سیاسیان، وە بەزاندنی‌ تایبەتمەندیە کەسیەکانیان بە مەبەستی‌ بە دیهێنانی‌ چەند ئامانجێک بە شێوەیەکی‌ ڕاستەوخۆ یان نا ڕاستەوخۆ.
هاوکات تاوانێکی‌ مەترسیدارەو پێشێلکاری‌ تەواوی‌ ئەو مافەیە کە یاسا دەیپارێزێت، ئەویش مافی‌ شەرەف و پێگەی‌ کۆمەڵایەتی‌ یە.

شەرەف و پێگەی‌ کۆمەڵایەتیش بریتی‌ یە لەو پێگەیەی‌ کە هەرکەسێک یان لایەنێک لە کۆمەڵگادا هەیەتی‌، بەهۆیەوە خەڵک بە ڕێزەوە مامەڵەی‌ لەگەڵ دەکەن، کە پێکدێت لە کۆمەڵێک سیفاتی‌ بۆماوەیی‌ وەری‌ گرتوە، یان سیفاتی‌ بە دەستهاتو کە لە هەڵسوکەوت و پەیوەندیە کۆمەڵایەتیەکانی‌ تاک لە ناو کۆمەڵگادا ڕەنگ دەداتەوە.

لە کۆتاییدا پێم وایە هۆکارەکانی‌ ڕاگەیاندن لە ئەمڕۆدا پێویستە ڕۆڵێکی‌ سەرەکی‌ ببینن بۆ دوبارە ڕێکخستنەوەی‌ کۆمەڵگا و نێو ماڵی‌ کوردی‌، ئەگەر بە شێوەیەکی‌ ڕاستگۆیانەو بێ لایەنانە پەیامی‌ خۆیان بگەیەنن جگە لەوەی‌ کە ئەتوانن دەوریان هەبێت لە دەرخستنی‌ ڕاستیەکان و خستنە ڕوی‌ گەندەڵیەکان.

 

ئەمڕۆ کوردستان پێویستی‌ بە بونی‌ میدیای‌ ئازاد و نیشتمانی‌ یە کە تیایدا ئازادی‌ ڕاو بۆچونەکان بەرجەستە ببێت و ئاراستەی‌ ڕای‌ گشتی‌ بکات بەرەو چاکسازی‌ و کەمکردنەوەی‌ کەلێنەکانی‌ حوکمڕانی‌، لە هەمان کاتدا ڕێز لە بەرامبەر بگرێت و تایبەتمەندیەکانی‌ نەبەزێنێت و خۆی‌ بپارێزێت لە تاوانی‌ ناو زڕاندن و لەکەدار کردن.


خه‌ندان 

AM:03:26:07/04/2018