میترۆ، ڕووداو 

سەنتەری میترۆ دەڵێت، پار 182 پێشێلکاری بەرامبەر 176 رۆژنامەڤان و دامەزراوەی میدیایی لە هەرێمی کوردستان تۆمارکراون. رەحمان غەریب، رێکخەری سەنتەرەکە بە رووداوی راگەیاند: "‌هێشتا لە هەرێمی کوردستان کێشەی گەورەی بەردەم ئازادیی رۆژنامەگەری هەیە"؛ ئاماژە بەوەش دەکات: "یاسای پێدانی زانیاری جێبەجێنەکراوە و جیاکاری بەرامبەر رۆژنامەڤانان لە پێدانی زانیاری دەکرێت". 

 

سەنتەری میترۆ راپۆرتی ساڵی 2024ـی رەوشی ئازادیی رۆژنامەڤانی لە هەرێمی کوردستان لەژێر ناوی "یاسا بۆ ئەرشیڤ نییە؛ یاساکانمان گۆڕین، بەڵام جێبەجێکردنیان سەنگی مەحەکە" بڵاوکردەوە.

 

بەگوێرەی راپۆرتەکە، پار 182 پێشێلکاری بەرامبەر 176 رۆژنامەڤان و دامەزراوەی میدیایی لە هەرێمی کوردستان تۆمارکراون. بەپێی راپۆرتەکە، پێشێلکارییەکان 22٪ کەمبوونەتەوە بەراورد بە ساڵی 2023 کە ئەو ساڵە 231 پێشێلکاری لەلایەن ئەو سەنتەرەوە تۆمارکرابوون. 

 

رۆژی شەممە، 18-1-2024، رەحمان غەریب، رێکخەری سەنتەری میترۆ میوانی (رۆژی هیوا جەمال) بوو و لەبارەی پێشێلکارییەکان گوتی: "راستە پێشێلکارییەکان کەمبوونەتەوە، بەڵام ئەو کەمبوونەوەیە مانای ئەوە نییە ژینگەی کاری رۆژنامەنووسی کراوەتر و باشتر بووە لە هەرێمی کوردستان". 

 

لەبارەی راپۆرتەکەی سەنتەری میترۆوە، رەحمان غەریب گوتی: "ئەم راپۆرتە تەنیا ژمارە نییە، بەڵکو باسکردنی دۆخی رۆژنامەنووسی و پێشێلکارییەکانیانە؛ قسەکردنە لەسەر جیاکاری، رەچاونەکردنی فرەیی و دۆخی رۆژنامەنووسانی ژن. چیرۆکی ئەو رۆژنامەنووسانەیە کە هەوڵی تیرۆرکردنیان دراوە". 

 

راپۆرتەکەی سەنتەری میترۆ وردەکاریی زیاتری تێدایە. بەگوێرەی داتاکان، پار سێ رۆژنامەڤان بە درۆن لە هەرێمی کوردستان کوژراون، 27 هێرش و لێدان و هەڕەشە بەرامبەر رۆژنامەڤانان تۆمارکراوە؛ مانگی 12ـی ساڵی رابردوو زۆرترین پێشێلکاری تۆمارکراون کە 40 پێشێلکاری بوون. 

 

هەر بەپێی راپۆرتەکە، 103 رێگری لە رۆژنامەڤانان تۆمارکراوە، 24 دەستبەسەرکردنی رۆژنامەڤانان بەبێ بڕیاری دادگە، 6 هێرشی ئەلیکترۆنی، 17 دەستبەسەرداگرتنی کەلوپەلی رۆژنامەڤانی و 2 شکاندنی کەلوپەلی رۆژنامەڤانی تۆمارکراون. 10٪ـی ئەو رۆژنامەڤانانەی پێشێلکارییان بەرامبەر تۆمارکراوە، مێ بوون و 90٪ـی دیکە نێر بوون. 

 

رەحمان غەریب رەخنە دەگرێت لە پێنەدانی زانیاری و جیاکاری بەرامبەر رۆژنامەڤانان لە پێدانی زانیارییدا و پێیوایە لەو رووەوە هەرێمی کوردستان لە پاشەکشەیەکی گەورەدایە، بۆیەش راپۆرتی ئەم ساڵیان ناوناوە "یاسا بۆ ئەرشیڤ نییە". رێکخەری سەنتەری میترۆ دەڵێت: "کۆمەڵێک یاسا بۆ بەهێزکردنی دیموکراسی لە هەرێمی کوردستان دەرکراون، بەڵام یان بە کەمی جێبەجێ دەکرێن یان هەر لە ئەرشیڤن". 

 

بۆ جێبەجێنەکردنی یاساکان، رێکخەری سەنتەری میترۆ نموونە بە یاسای پێدانی زانیاری دەهێنێتەوە و ئاماژە بەوە دەکات کە "زانیاری بە رۆژنامەنووسان نادرێت، رەچاوی فرەیی ناکرێت لە وەزارەتەکان بۆ ئامادەبوون لە کۆنفرانسە رۆژنامەڤانییەکان، هەروەها جیاکاری دەکرێت لە پێدانی زانیاری لەنێوان رۆژنامەنووسان. ئەمانە و چەندین خاڵی دیکە پێچەوانەی یاساکەن"؛ رەخنەش لە حکومەتی هەرێمی کوردستان دەگرێت بەوەی "دوای 13 ساڵ لە دەرچوونی یاسای پێدانی زانیاری، رێنمایی بۆ جێبەجێکردنی یاساکە دەرنەکراوە". 

 

لەکۆتایی راپۆرتی سەنتەری میترۆدا کۆمەڵێک راسپاردە هەن کە داوا دەکات جێبەجێ بکرێن لەپێناو باشترکردنی دۆخی رۆژنامەگەری لە هەرێمی کوردستان، لەنێویاندا "پێداچوونەوە بە بڕیارە دادوەرییەکان کە ئازادیی رۆژنامەنووسی زەوت دەکەن، کارکردن بۆ پاراستنی ئازادیی رادەربڕین و رۆژنامەگەری، رەچاوکردنی فرەیی میدیایی لە پێدانی زانیاری، کۆتاییهێنان بە سیاسەتی بەرتەسککردنەوەی جووڵەی رۆژنامەنووسان لەسەر سنوورەکان، دەرکردنی رێنمایی بۆ یاسای پێدانی زانیاری و کۆتاییهێنان بە دیاردەی دەربازبوون لە سزا لە هەر تووندوتیژییەک بەرامبەر بە رۆژنامەنووسان". 

 

لەوبارەوە رەحمان غەریب رایگەیاند: "یاسا چۆن بۆ ئەرشیف نییە، با راپۆرتە نێودەوڵەتییەکان و رێکخراوەکانی کۆمەڵگەی مەدەنیش بۆ ئەرشیڤ نەبن، با حکومەت سوودیان لێوەربگرێت، چونکە راسپاردەی گرنگیان تێدایە". 

 

سەنتەری میترۆ لە ساڵی 2009 دامەزراوە، بە هاوکاریی رێکخراوی پەیمانگەی رۆژنامەوانی جەنگ و ئاشتی، بە ئامانجی چاودێری رەوشی ئازادی رۆژنامەنووسی لە هەرێمی کوردستان.