ئەگەر یەکێک لە دەردە درمەکانی کۆمەڵگای کوردی، دەستدرێژیی و دەستێوەردانی بێسنوری حزب بێت لەهەموو کەرت و کایەکانی ژیانی ڕۆژانەدا، ئەوا نەبوونی پەروەردەییەکی تەندروست بۆ تێگەیاندن و پێگەیاندنی نەوەی نوێی رۆژنامەنووسان، نەخۆشییەکی دیکەی ناپیشەییبوونی میدیایە لەهەرێمی کوردستاندا. هەڵبەت ئەوەش، بە لەبەرچاوگرتنی ئەزموونی ناپیشەیی هەر سێ دەسەڵاتی یاسادانان، راپەڕاندن و دادوەرییە کە وایکردووە کەمتر هەست بە رۆڵ و کاریگەرییەکانی دەسەڵاتی چوارەم بکرێت.
بەگوێرەی سەرچاوە زانستییەکان، پەروردەی میدیایی (media education) پرۆسەیەکە لە رێییەوە تاکەکان فێردەبن و دەبنە خاوەنی خوێندەواریی و رۆشنبیریی لەبواری میدیا (media literate) دا. ئەم خوێندەوارییەش، دەبێت توانای تێگەیشتنی رەخنەییان لە سروشت، تەکنیکەکان، بەرهەمەکان و کاریگەرییەکانی پەیامە میدیاییەکان بداتێ. پێزانین و پێگەیاندنی پەروەردەی میدیاییش، لەسەر چەند رەهەندێکی ئەرێنیی و داهێنەرانە و چێژبەخشی کولتوری میللیی (popular culture) بنیات دەنرێت کە بەرهەمی دەقە میدیاییەکان و بیرکردنەوەی رەخنەیی ئاوێزان دەکات، لە رێی هەڵوەشاندنەوە، شیکردنەوە، راڤەکردن و هەڵسەنگاندنی بەرهەمەکانی میدیا، بە ئامانجی یارمەتیدان و رێنیشاندانمان لەتێگەیشتنی ئاڵۆزیی ئەدگار و دیمەنی میدیا (media landscape)دا. هەڵبەت ئەو دیمەنە، هەر بەتەنها میدیای نەریتی (traditional) و ژمارەیی (digital) لەخۆناگرێت، بەڵکو دەقەکانی کولتوری میللییش دەگرێتەخۆ لەوانە یارییەکانی منداڵان، مۆدێلات، فاشیۆن، نێوەندەکانی بازاڕکردن و باخچە گشتییەکان. لێرەشەوە، هاندانی پەروەردەی میدیایی و رێبازەکەی لەوەدا دەردەکەوێت کە بەبەردەوامیی لەچەند پرسێک دەکۆڵێتەوەو دەیانخاتەڕوو، وەک: کێ جەماوەری بەرهەمی میدیایە و بۆچی؟ لە تێڕوانینی چ کەسێکەوە چیرۆکە رۆژنامەوانییەکان دەگێڕدرێنەوە؟ چۆن رەگەزو کۆدێکی دەگمەنی ژانرێکی رۆژنامەوانیی دیاریکراو کاریگەریی دەخاتەسەر ئەوەی ئێمە چی دەبینین، چی دەبیستین‌و چی دەخوێنینەوە؟ چۆن دەکرێت جەماوەرە جیاوازەکان راڤەی هەمان بەرهەمی میدیا بکەن؟
ئەگەرچی لەم چەرخی ژمارەییدا (digital age)، بنەماکانی پەروەردەی میدیایی هەمان ئەوانەن کە پێشتر بە بەردەوامیی بینراون، بەڵام پانتایی ئەلکترۆنی (cyberspace) ئاڵنگاریی و پرسیارگەلی نوێی لەگەڵ خۆیدا هێناوە. بۆنمونە، چۆن تەکنۆلۆژیا کاریگەریی هەبووە لەسەر چۆنییەتی پەیوەندییکردنمان بەوانیترەوە؟ ئایا تەکنۆلۆژیای نوێ بووەتە هۆی دەوڵەمەندکردن یان لاوازکردنی کولتور، فێربوون و هەستی کۆمەڵگەیی (sense of community)؟ چ رۆڵێک دەبینین: خاوەندارێتی، کۆنترۆڵکردن یان دەستێوەردان؟ ئاڵنگارییەکانی بەردەم رێکخستنی ئامرازێکی جیهانیی بێسنوری وەک ئێنتەرنێت چین؟ لەگەڵ هەموو ئەوانەشدا، پەروەردەی میدیایی هێندەی پەیوەندیی بە کردنی پرسیارە راستەکانەوە هەیە، نیوهێندە پەیوەندیی بەهەبوونی وەڵامێکی راستەوە نییە، چونکە پرسەکانی میدیا ئاڵۆزن و زۆرجار ناکۆک و مشتومڕ ئامێزن، هەربۆیە رۆڵی پەروەردەکار یان مامۆستا گوێزەرەوەی مەعریفە نییە، بەڵکو هۆشیارکردنەوە و ئاسانکارییکردنە بۆ پرۆسەی لێکۆڵینەوەو وتووێژکردن. ئەم رۆڵەی مامۆستا، وەک ئاسانکار و هاوکار لە پرۆسەی بەسەنتەرکردنی فێربوونی فێرخوازدا، بەتەنها مۆدێلێکی پەروەردەی میدیایی نییە، بەڵکو بووەتە شێوازێکی نوێ و رەخنەیی پەسەندکراوی وانەوتنەوە. پەروەردەکردنی میدیایی، هاوشان لەگەڵ تەکنیکەکانی بیرکردنەوەی رەخنەیی، کۆمپیوتەر و پەیوەندییکردنی داهێنەرانە، بەهرە سەرەکیی و گەوهەرییەکانی زمان، بینین و بیستن، بەشێکی بنەڕەتیین لەپرۆگرامی فێرکردنی سەدەی بیست‌و یەک. بەپێی ئەو پێودانگانەش بێت، پرۆسەی پەروەردە و فێرکردنی میدیایی لە هەرێمی کوردستاندا لە دۆخێکی شێواو و ناتەندروستدایە، چونکە:
یەکەم: هەریەک لە پرۆگرام و مامۆستا و فێرخواز کە سێکوچکەی پەروەردەیی پێکدێنن، بە نەبوون و گرفت لەیەکێکیاندا راستەوخۆ کاریگەریی لەسەر ئەوانیتر بەجێدێڵێت. لە خوێندن و پەروەردەی میدیایی هەرێمی کوردستاندا، پەیوەندیی نێوان ئەم سێکوچکەیە زۆر سست و ناهاوسەنگە.
دووەم: پرۆگرامەکانی خوێندنی میدیایی، هەڵهێنجراوی زەوق و سەلیقەو توانستی ئەکادیمیی مامۆستاکانن و هێشتا پرۆگرامێکی نیشتمانیی یەکخراوی پەسەندکراو نییە.
سێییەم: بەشێک لە مامۆستایان و وانەبێژانی میدیا لەهەرێمی کوردستاندا نەبوونایە، لە هیچ شوێنێکی دیکەی ئەم دنیایەدا رێگەی وانەوتنەوەیان پێنەدەدرا، چونکە ئەو پێوەرو بنەمایانەی پشتیان پێدەبەستن، بەدوورە لەهەر داهێنان و تازەبوونەوەیەکی سەردەم. هاوکات بیرکردنەوەو رەفتارو گوفتاری هەندێکیشیان دژو ناتەبایە لەگەڵ بچووکترین رێساو یاسای ژینگەی ئەکادیمیی و نێوەندەکانی پەروەردەو خوێندنی باڵادا. بۆنمونە، بەدەگمەن نەبێت بیرکردنەوەی رەخنەیی رێگەی پێنادرێت و تەنانەت لەهەندێ شوێن یاساغ کراوە کە فێرخواز بۆچوونی تایبەتی خۆی لەسەر ئەو بابەتانە بنوسێت کە توێژینەوەیان لەبارەوە دەکات! ئەمە جگەلەوەی ئامانجی بەشێک لەوانەی وەک فێرخواز لەبەشەکانی میدیادا دەخوێنن و دەردەچن، هێندەی بۆ وەرگرتنی پارچە کاغەزی بڕوانامەیەکە نیوهێندە بۆ فێربوون و تێگەیشتن و پێگەیشتن نییە لە پسپۆڕی میدیادا، هەروەک هەندێکیشیان دەڵێن: ئێمە سەرمان بەخوێندنەوە دێشێت!
چوارەم: بەپێچەوانەی قوتابخانە رۆژنامەوانییەکانی وڵاتانی پێشکەوتوو، لەهەرێمی کوردستاندا هۆشمەندییەکی گەشەسەندوو لەبارەی پێویستیی پێکەوەبەستنەوەی هۆڵەکانی فێربوون بە جیهانی راستەقینە و هێنانی ناوەڕۆکی میدیا بۆ نێو پرۆگرامە پەروەردەییەکان و پۆلەکانی خوێندن نییە، تاوەکو ئامانج لێی شیکردنەوەو هەڵسەنگاندن و دۆزینەوەی نوێ بێت بۆگرفتە هەنوکەییەکانی میدیای کوردی و پەیوەندیی بەبوارەکانی دیکەوە.
پێنجەم: بەشێکی زۆری نێوەندە ئەکادیمییەکانی میدیا لەنێو زانکۆو پەیمانگاکاندا، هێشتا جەخت لەسەر لایەنی تیۆریی بابەتەکان دەکەنەوەو کەمتر خۆیان لە قەرەی بابەتە پراکتیکییەکان دەدەن. بەدەگمەن نەبێت هیچکامیان خاوەنی تاقیگەیەکی مەشق و راهێنانی پێشکەوتوو نین، زۆربەی دەرچووانی بەشەکانی راگەیاندن و رۆژنامەنووسیی کاتێک لە دەزگایەکدا دادەمەزرێن، یەکسەریی بەوە تۆمەتباردەکرێن کە تەنانەت نازانن زانیارییەکی سادە بەشێوازێکی زانستیی دابڕژێنەوەو هەواڵ و راپۆرتێکی ئەوتۆی لێدروست بکەن کە شیاوی پەخش و بڵاوکردنەوە بێت. هاوکات گەڕان و پشکنین و خوێندنەوەی بەردەوام و شارەزایی لەبەکارهێنانی کۆمپیوتەرو هۆیەکانی پەیوەندییکردن لای فێرخوازان و بەشێک لەمامۆستایانی میدیاش سەرەتاییە. بۆنمونە هێشتا هۆشیاریی بەکارهێنانی ئیمەیڵ و گرنگییەکەی نەبووەتە کولتور لای ئەوانەی لە کەرتی ئەکادیمییدا کاردەکەن!
NRT