ره‌وتی‌ رۆژنامه‌گه‌ریی‌ کوردی‌ به‌کوێ گه‌یشتووه‌؟
بەختیار حسێن

22ی‌ نیسانی‌ هه‌موو ساڵێک یادی‌ رۆژنامه‌گه‌ری‌ کوردی‌ ده‌کرێته‌وه‌ وه‌ک مێژووی‌ ده‌سپێکی‌ ئه‌وبواره‌ له‌لای‌ نه‌ته‌وه‌ی‌ کورد ،که‌ئه‌م مێژووه‌ به‌به‌راورد له‌گه‌ڵ رۆژنامه‌گه‌ری‌ وڵاتانی‌ تردا تاراده‌یه‌ک مێژوویه‌کی‌ زۆر کۆن نییه‌ ، که‌ له‌سه‌ر ده‌ستی‌ میقداد میدحه‌ت به‌درخان له‌ بنه‌ماڵه‌ی‌ به‌درخانییه‌کان سه‌رهه‌ڵده‌دات به‌ده‌رکردنی‌ یه‌که‌م رۆژنامه‌ی‌ کوردی‌ به‌ناوی‌ کوردستان له‌ قاهیره‌ی‌ پایته‌ختی‌ میسر ،به‌ڵام له‌و مێژووه‌وه‌ هه‌تا ئێستا ره‌وتی‌ رۆژنامه‌گه‌ری‌ کوردی‌ به‌کوێ‌ گه‌یشتووه‌ .
 
ئه‌گه‌ر له‌سه‌ر بنه‌مای‌ زانستی شیکردنه‌وه‌یه‌ک بۆ ره‌وتی‌ رۆژنامه‌گه‌ری‌ له‌ باشوری‌ کوردستان بکه‌ین ،ئه‌وا ئه‌بینین به‌درێژایی‌ ئه‌وماوه‌یه‌ له‌چوارچێوه‌ی‌ چه‌ند توێرێکدا کاری‌ کردووه‌ .
رۆژنامه‌گه‌ری‌ کوردی‌ تاپێش ساڵی‌ 1991 و راپه‌رینه‌که‌ له‌باشوری‌ کوردستان له‌ژێر کاریگه‌ری‌ تیۆری‌ ده‌سه‌ڵاتدا بووه‌
 

رۆژنامه‌گه‌ری‌ کوردی‌ تاپێش ساڵی‌ 1991 و راپه‌رینه‌که‌ له‌باشوری‌ کوردستان له‌ژێر کاریگه‌ری‌ تیۆری‌ ده‌سه‌ڵاتدا بووه‌ به‌شێوه‌یه‌ک که‌له‌خزمه‌تی‌ ده‌سه‌ڵات و ره‌واییدان به‌ بیروباوه‌ڕو بڕیارو یاساکان و ده‌سه‌ڵاتی‌ حوکمڕان بووه‌ ،که‌له‌پێداهه‌ڵدان وچه‌واشه‌کاری‌ و پیشاندانی‌ رووی‌ جوانی‌ ده‌سه‌ڵات هیچی‌ تری‌ پێشکه‌ به‌کۆمه‌ڵگا نه‌کردووه‌ که‌ره‌نگه‌ ئه‌مه‌ش به‌هۆی‌ ئه‌و ده‌سه‌ڵات و حکومڕانیه‌وه‌ بوبێت که‌ له‌وسه‌رده‌مه‌دا له‌ووڵات هه‌بووه‌ ، رێگه‌ نه‌دراوه‌ به‌ئازادی‌ راده‌ربڕن و ئازادی‌ رۆژنامه‌گه‌ری‌ که‌له‌رواڵه‌تدا واپیشان ده‌درا که‌ئازادی‌ هه‌یه‌ ،هه‌ربۆیه‌ ئه‌و سه‌رده‌مه‌ رۆژنامه‌گه‌ری‌ کوردی‌ له‌ژێر کاریگه‌ری‌ توێری‌ ده‌سه‌ڵات بووه‌ .

له‌دوای‌ راپه‌رین له‌ساڵی‌ 1991 جۆرێک له‌ئازادی‌ و کرانه‌وه‌ی‌ رۆژنامه‌گه‌ری‌ هاته‌ ئاراوه‌ به‌ڵام نه‌توانرا له‌ژێر هیچ توێرێک خۆی‌ ببینێته‌وه‌ ،به‌شێوه‌یه‌ک که‌ راگه‌یاندن بۆ به‌رژه‌وه‌ندی‌ حزب کاری‌ ده‌کرد که‌ ده‌کرێ بڵێین نزیک بوو له‌تیۆری‌ ئیشتراکی‌ (لیبراڵی‌) که‌له‌به‌رژه‌وه‌ندی‌ مارکسیه‌ت و شوعیه‌تدا بوو، به‌ڵام له‌کوردستانی‌ باشوور له‌خزمه‌تی‌ حزبدا بوو، راگه‌یاندنی‌ حزبی‌ به‌شێوه‌یه‌ک ته‌شه‌نه‌ی‌ سه‌ند که‌توانی‌ گۆڕه‌پانی‌ رۆژنامه‌گه‌ری‌ داگیر بکات که‌تا هه‌نوکه‌ش به‌رده‌وامی‌ هه‌یه‌ .

له‌کۆتایی‌ ساڵی‌ 2000 جۆرێک له‌رۆژنامه‌ی‌ ئازاد و سه‌ربه‌خۆ سه‌ریهه‌ڵدا که‌به‌جۆرێک له‌جۆره‌کان بانگه‌شه‌ی‌ بۆ رۆژنامه‌گه‌ری‌ سه‌ربه‌خۆ و ئازاد ده‌کرد که‌بووه‌ سه‌ره‌تایه‌ک بۆ ده‌رکه‌وتنی‌ کاری‌ رۆژنامه‌گه‌ری‌ سه‌ربه‌خۆ و دوور له‌حزب و ده‌سه‌ڵات ، که‌ده‌کرێت تاڕاده‌یه‌ک خۆی‌ له‌چوارچێوه‌ی‌ تیۆری‌ ئازاد دا ببینێته‌وه‌، که‌ده‌وترا سه‌رچاوه‌ی‌ داهات و کارکردنی‌ سه‌ربه‌خۆی‌ هه‌یه‌ و دووره‌ له‌حزبه‌و کارده‌کات بۆ خزمه‌تکردنی‌ ره‌وتی‌ رۆژنامه‌گه‌ری‌ کوردی‌، که‌تاراده‌یه‌ک ده‌ستپێک بوو له‌و جۆره‌ کارکردنه‌ی‌ رۆژنامه‌وانیی‌ له‌و سه‌رده‌مه‌دا و دواتر و له‌ساڵانی‌ دواتردا ئه‌م جۆره‌ له‌ رۆژنامه‌گه‌ری‌ و کارکردنه‌ زیادیکرد و جێگه‌ی‌ دیاری‌ هه‌بوو له‌رژنامه‌گه‌ری‌ کوردی‌ ،تاده‌رکه‌وتنی‌ چه‌ندین رۆژنامه‌و رادیۆو که‌ناڵی‌ ته‌له‌فزیۆنی‌ سه‌ربه‌خۆ ،له‌هه‌مانکاتدا راگه‌یاندنی‌ حزبی‌ له‌پێشچوون و زیادبووندا به‌رده‌وامی‌ هه‌بووه‌  .

دواتریش له‌گه‌ڵ هه‌موو ئه‌مانه‌ جۆرێکی‌ تر له‌کاری‌ رۆژنامه‌وانی‌ سه‌ریهه‌ڵدا که‌خۆی‌ له‌راگه‌یاندنی‌ بازرگانیدا ده‌بینێته‌وه‌ ،به‌شێوه‌یه‌ک ته‌نها ئامانجی‌ به‌ده‌ستهێنانی‌ قازانج و سوود و ره‌واجیدان به‌کاڵاو شمه‌ک و ساغ کردنه‌وه‌ی‌ به‌رهه‌مه‌کان له‌بازاڕدا بوو،ته‌نها ئامانجی‌ به‌ده‌ستهێنانی‌ لایەنی مادی بوو، راگه‌یاندنی‌ بۆ به‌ژه‌وه‌ندی‌ دامه‌زراوه‌ یان کۆمپانیاکه‌ی‌ خۆی‌ وه‌ک ئامرازێک به‌کار ده‌هێنان و هاورده‌کردنی‌ به‌رهه‌می‌ بیانی‌ و نمایشکردن و پێشکشه‌ کردنی‌ بۆده‌ستکه‌وتنی‌ قازانج .

ده‌کرا میدیای‌ نیشتمانی‌ په‌ره‌ی‌ پێبدرێ به‌شێوه‌یه‌ک که‌ راسته‌وخۆ سه‌ربه‌ په‌رله‌مان بێت
 

به‌ڵام ئه‌وه‌ی‌ جێگای‌ سه‌رنجه‌ له‌ره‌وتی‌ رۆژنامه‌گه‌ری‌ له‌باشوری‌ کوردستان له‌گه‌ڵ هه‌بوونی‌ ئه‌م هه‌موو جۆره‌ له‌راگه‌یاندنه‌ و سه‌رهه‌ڵدانیان له‌دوای‌ راپه‌رین جۆرێک له‌ راگه‌یاندن سه‌رهه‌ڵدا که‌ خۆی‌ له‌راگه‌یاندنی‌ حکومی‌ ده‌بینیه‌وه‌ هه‌رله‌ رادیۆ و ته‌له‌فزیۆن، به‌ڵام ماوه‌یه‌کی‌ زۆری‌ نه‌خایاند و ئه‌ره‌وته‌ش وه‌ستا له‌کاتێکدا پێویست بوو میدیای‌ نیشتمانی‌ (که‌ناڵی‌ نیشتمانی‌ ) هه‌بێت بۆ خزمه‌تکردنی‌ سه‌رجه‌م کۆمه‌ڵکگا له‌سه‌ر بنه‌مای‌ پێکهاته‌ی‌ کۆمه‌ڵایه‌تی‌ ،که‌له‌چاو میدیای‌ حزبی‌ زۆر لاواز بوو نه‌یتوانی‌ به‌رده‌وام بێت و هه‌رزوو پاشه‌کشێی‌ کرد، له‌کاتێکدا حکومه‌تی‌ هه‌رێم خاوه‌نی‌ سه‌رمایه‌و دارایی‌ باش بوو که‌ده‌توانرا به‌شێوه‌یه‌ک گه‌شه‌ به‌و میدیابدرێت و بتوانێ ده‌نگ و ره‌نگی‌ کۆمه‌ڵگا بێت ،هه‌رچه‌نده‌ له‌به‌رامبه‌ر ئه‌وه‌ که‌ناڵ و ده‌زگای‌ راگه‌یاندنی‌ حزبی‌ گه‌شه‌ی‌ زیاتری‌ کردو که‌ناڵی‌ حکومی‌ پوکانه‌وه‌ی‌ به‌خۆوه‌ بینی‌ و کۆتایی‌ هات ،له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ی‌ حکومه‌ت بودجه‌ی‌ حزب و لایه‌نه‌کان ده‌دات ،به‌ڵام نه‌یتوانی‌ درێژه‌ به‌میدیایی‌ حکومی‌ بدات ،ده‌کرا میدیای‌ نیشتمانی‌ په‌ره‌ی‌ پێبدرێ به‌شێوه‌یه‌ک که‌ راسته‌وخۆ سه‌ربه‌ په‌رله‌مان بێت له‌رووی‌ دابینکردنی‌ بودجه‌ی‌ پێویست بۆ ئه‌و میدیایه‌ و دووربخرێته‌وه‌ له‌ده‌ست تێوه‌ردان  و سه‌ربه‌خۆ بێت له‌کارکردن و دارشتنی‌ به‌رنامه‌کانی‌ له‌سه‌ر بنه‌مای‌ پێکهاته‌ی‌ کۆمه‌ڵایه‌تی‌ و خزمه‌تکردنی‌ کۆمه‌ڵگاو سه‌رجه‌م چین و توێژه‌کان .

بۆیه‌ له‌ئێستادا و دوای‌ تێپه‌ڕبوونی‌ (121) ساڵ به‌سه‌ر رۆژنامه‌گه‌ری‌ کوردی‌ و (28) به‌سه‌ر حوکمڕانی‌ خۆجێی‌ له‌باشوری‌ کوردستان  چه‌ندین جۆری‌ میدیا به‌دیده‌کرێ هه‌رله‌ میدیای‌ حزبی‌ ومیدیای‌ ئازاد و میدیای‌ سێبه‌ر و میدیای‌ بازرگانی‌ وته‌نانه‌ت میدیای‌ تاکه‌سی‌ ،به‌ڵام به‌ده‌رنیه‌ له‌که‌موکوری‌ و پێشێلکاری‌ ،تاراده‌یه‌کیش ئازادی‌ ره‌های‌ رۆژنامه‌گه‌ری‌ نه‌گه‌یشتۆته‌ ترۆپک و کێشه‌و به‌ربه‌ستی‌ ده‌ستکه‌وتنی‌ زانیاری‌ و سه‌رچاوه‌ی‌ هه‌واڵ هه‌یه‌،له‌گه‌ڵ بونی‌ یاسای‌ رۆژنامه‌گه‌ری‌ و یاسای‌ ده‌ستکه‌وتنی‌ زانیاری‌ ،رۆژنامه‌نوسان و ده‌زگاکانی‌ راگه‌یاندن دوچاری‌ پێشێلکاری‌ و توندوتیژی‌ و ماف خوران ده‌بنه‌وه‌،تائێستا رۆژنامه‌گه‌ری‌ کوری‌ نه‌یتوانیوه‌ له‌ژێر تیۆری‌ به‌رپرسیاریه‌تی‌ کۆمه‌ڵایه‌تی‌ خۆی‌ ببینێته‌وه‌ ،له‌ئێستاشدا له‌گه‌ڵ به‌رده‌وامی‌ ره‌وتی‌ رۆژنامه‌گه‌ری‌ له‌باشوری‌ کوردستان وه‌ک پێویست نیه‌و ناچێته‌ چوارچێوه‌ی‌ هیچ کام له‌ توێره‌ زانستیه‌کان و وایکردووه‌ پرۆفێشناڵی‌ میدیا بکه‌وێته‌ ژێر پرسیار و گومانه‌وه‌.

خه‌ندان 

AM:04:40:23/04/2019