پێشكەوتنی تەكنەلۆژیای ئەلەكترۆنی و پەیدابوونی مۆبایل و كۆمپیوتەر و تەلەفزیۆن و رادیۆ و دەركەوتنی تۆڕی كۆمەڵایەتی فەیسبووك و تویتەر و…هتد، كاریگەرییان لە هەموو كایەكانی ژیاندا دروستكردووە، بەتایبەتیش وەك كەناڵێكی راگەیاندن لە هەموو كونجێكی ئەم جیهانەدا هەواڵ و زانیارییەكان بە خێرایی دەگەیەنن.

وەك دەزانین راگەیاندنیش وەك تیغێكە هەردوو سەری تیژە، دەشێ بەلایەنی باشە و بەلایەنی خراپەش بەكاربهێنرێت.

بۆ نموونە یەكێك لە لایەنە خراپەكانی راگەیاندن، كە ئێستا زۆربەی وڵاتانی پێشكەوتوو پێوەی دەناڵێنن، بڵاوكردنەوەی هەواڵی درۆبێت، بەتایبەتی لە تۆڕە كۆمەڵایەتییەكان و وێبسایت و رۆژنامە و پەیجە ئەلەكترۆنییەكان.
لە ئەڵمانیا، كۆمپانیای ڤۆدافۆن توێژینەوەیەكی لەسەر گەنجان كردووە كە %75 ی گەنجان پێیان باشبووە لە خوێندنگەكاندا باس لە چۆنێتی هەڵسوكەت لەگەڵ هەواڵی درۆدا بكەن، چونكە پێیانوایە هەواڵی درۆ پەیوەندیی كۆمەڵایەتی و یەكگرتوویی كۆمەڵگە لە ئەڵمانیادا تێكدەدات، كە زۆربەی هەواڵەكان بریتین لە بڵاوكردنەوەی رق و كینە و جیاوازیی رەگەزیی و ئایینی و مەزهەبی.

بە پێی ئەو تویژینەوەیە %58ی ئەو گەنجانە پێیان باشە ئەوانەی لەسەر پێگە ئەلكترۆنییەكان كاردەكەن، رووبەڕووی هەواڵی درۆ ببنەوە. %46 پێیان باشە هۆیەكانی راگەیاندن ئاگاداری ئەم كێشەیە بن و كاری پێویستی لەسەر بكەن.

كوردستانیش لەو كێشەیە نەك بەدەر نییە، بەڵكو كاریگەریی لەسەر ئەدای حكومەتیش دروستكردووە، بەشێوەیەك خەڵك متمانەی بە راگەیاندنی حكومەت نەمێنێت.

هەرچەندە حكومەتی هەرێم تائێستا كەناڵێكی فەرمیی نییە كە راستگۆیانە سەرجەم هەواڵەكان بە هاووڵاتیان بگەیەنێت و متمانە لای هاووڵاتی دروست بكات.

لەلایەكی دیكەشەوە هەموو كەناڵەكان كەناڵی حزبین، تەنانەت ئەو كەناڵانەش كە خۆیان بە ئەهلی و سەربەخۆ راگەیاندووە، بێلایەنانە هەموو هەواڵەكان پەخش ناكەن، واتە بەپێی ستراتیژی خۆیان گرنگی بە هەواڵەكان دەدەن.

بۆ نموونە زۆرێك لە كەناڵەكان رۆژانە هەواڵەكانی تەنها لەسەر دەڤەری سلێمانییە، لەكاتێكدا كەناڵەكە ئاسمانییە و لە سەرتاسەری كوردستان پەخش دەكرێت. یان كەناڵ هەیە لەسەر رووداوی زۆر گەورە لە كوردستاندا روو دەدات و ئەو بێ دەنگە و هیچ هەواڵ و زانیارییەك بڵاوناكاتەوە.

لە هەموو ئاستەكانی راگەاندنی بینراو و بیستراودا، بەشێوەیەكی گشتی پەخشی هەواڵی درۆ یان ناڕاست یان بەشێكی شاراوە لە راگەیاندنەكانی كوردستاندا رێژەییە، واتە كەناڵەكان ناوچەیی و حزبیی و تەنانەت مەزهەبیشی پێوە دیارە، بۆیە نەبوونەتە جێی متمانەی هاووڵاتیان.

ئەم هۆكارەش وادەكات رێگەخۆشكەربێت لە تۆڕە كۆمەڵایەتییەكانەوە زۆربەی كات هەواڵی درۆ بڵاوببێتەوە، كە بوونەتە هۆی زەقكردنەوەی ناوچەگەرێتی و رق و كینە و جنێودان و سوكایەتی و شێواندن و ناشیرینكردنی راستییە مێژووییەكان.

هەربۆیە راگەیاندن لە هەرێمی كوردستان پێویستی بە توێژینەوەیەكی وردە تا بەشێوەیەكی زانستی هۆكار و دەرهاویشتەكانی دەستنیشان بكرێت و دواتر چارەسەر بۆ ئەو شێواوییە بدۆزرێتەوە كە دوژمنانی كورد زۆر سوودیان لێ بینیووە، مەبەستم چارەسەرە نەك قەدەغەكردنی ئازادیی بیروڕا.

لە میانەی روبەڕوبونەوەی ئەم گرفتە لە وڵاتانی خۆرئاوا كە بۆتە جێی سەرنج و لێكۆڵینەوە، لەبەرئەوەی ناتوانرێت ئازادیی بیروڕا بەرتەسك بكرێتەوە، كۆمپانیایەكی فەیسبووكی ئەمریكایی پاش توێژینەوەیەكی ورد (10) ئامۆژگارییان بڵاوكردۆتەوە تا هاوكار بێت بۆ بەكارهێنەرانی تۆڕی كۆمەڵایەتی فەیسبووك، كە چۆن هەواڵی درۆ بناسنەوە؟

ئامۆژگارییەكانیش بەم جۆرەیە:

1- بەگومان بە لە مانشێتی هەواڵ، زۆربەی كات ناونیشانی سەرەكی هەواڵی درۆ و سەرنجڕاكێشە.

2- لە سەرچاوەی سەرەكیی هەواڵەكە بكۆڵەرەوە، زۆربەی پێگەی هەواڵی درۆ، هەواڵەكە لە سەرچاوە ئەسڵییەكەوە دەهێنێت، بەڵام چەند گۆڕانكارییەكی بچووكی تێدا دەكات و دەیشێوێنێت. (بۆ نموونە ناوی كتێبی كەسایەتییەك دەهێنێت كە زانیارییەكەی لێوە وەرگرتووە كە لەوانەیە ئەو زانیارییە لەو كتێبەدا وا نەنووسرا بێت).

3- دڵنیابوون لە سەرچاوە، دڵنیابە لە سەرچاوەی زانیارییەكە كە ئەو كەسە جێی متمانە بێت لە رووی ناوبانگ و وردبینییەوە. (بۆ نموونە كەسێك خیانەتی لە میللەت كردبێت، چۆن راستگۆیانە باس لە شۆڕشێگێڕانی كورد دەكات؟).

4- لێكۆڵینەوە لە هاوئاهەنگیی زانیارییەكە، جەختكردن لە یەكێتیی بابەتی و هەڵەی رێزمانی و رێنووس لە زانیارییەكاندا، چونكە بۆ لێبڕینی زنجیرەیی بابەتەكە دەكەوێتە هەڵەوە.

-5- لێكوڵینەوە لە وێنە، زۆرجار هەواڵە درۆكان دەستكاریی وێنە راستییەكان دەكەن.

6- لێكۆلینەوە لە رێكەوت و كات و شوێن، زۆرجار بۆ داتاشینی هەواڵی درۆ و گونجاندنی لەگەڵ رووداوێكی تردا، كات و رۆژ و شوێن دەگۆڕن.

7- لێكۆڵینەوە لەسەر بەڵگە، پێویستە جەخت لە سەرچاوەكەی نووسەر بكرێت، بۆ نموونە وشەی دەڵێن، ناونەهێنانی سەرچاوە بەڵگەی درۆیە.

8- لەسەر هەمان بابەت بەدوای راپۆرتی تردا بگەڕێ ، ئەگەر هیچ سەرچاوەیەكی تری هەواڵ باسی لەو هەواڵ و زانیارییە نەكردبوو، دڵنیابە ئەو هەواڵە راست نییە، ئەگەر سەرچاوەی تریش هەبوو بەدوای راسترینیاندا بگەڕێ.

9- ئایا بابەتەكە بۆ گاڵتە و گەپە؟ پێویستە جەخت لەو سەرچاوەیە بكەیتەوە كە ئایا سەچاوەیەكی گاڵتە و گەپە یان جدییە.

10- هەندێك بابەت بە مەبەست هەڵەی تێدا دەكرێت، بۆیە هەمیشە هەواڵ و زانیارییەكان، بابەتەكان، لە تۆڕی كۆمەڵایەتی فەیسبووك بە گومانەوە بخوێنەرەوە، تا راستییەكان دەدۆزیتەوە.